TINIMBANG NGUNIT SADYANG KULANG

Sa paglabas ng Board of Inquiry report ng PNP ukol sa pagkamatay ng 44 SAF troopers sa Mamasapano, Maguindanao, inilabas rin ang final report ng Senate tri-committee. Nagkaisa ang dalawang report sa pagsasabing may pananagutan ang presidente sa napurnadang police operations.

Pinuri ng mga report ang pagnanais ng pangulo na magtagumpay ang peace negotiations sa Mindanao subalit natabunan ang papuring ito ng mga negatibong konklusyon. Lumalabas na wala talagang maayos na koordinasyon sa nangyaring operasyon. Ang Presidente ang nanguna subalit maraming mga opisyal ang hindi nakakaalam sa operasyon. Ayon sa Senate report, may kapangyarihan ang Presidente bilang Commander-in-Chief ng AFP na gamitin ang napakarami nitong military resources upang magtagumpay ang operasyon subalit hindi nito ginawa. Dahil usapin ito ng tiwala sa magkabilang panig, kailangang isuko rin ng MILF ang mga sundalo nitong sangkot sa kaso na ayon sa mga report ay hindi misencounter kundi isang massacre.

Kahit sisihin pa ng president si Special Action Force Chief Getulio Napenas, sa President pa rin babagsak ang sisi dahil siya ang Commander-in-Chief at overseer ng local government units na siyang may kontrol sa PNP. Isa pa sa naging matinding pagkukulang ng Presidente ang pag-uutos sa isang suspendidong PNP chief upang manguna sa operasyon.  Dahil dito, inirekomenda ng PNP report na dapat linawin ang operational procedures ng ahensiya at at paigtingin ang cross-training ng PNP at AFP personnel  lalo na sa ganitong uri ng operasyon. Kailangang linawin ang mga regulasyon ukol sa kooperasyon ng dalawang ahensiyang ito ng pamahalaan lalo na sa mga tinatawag na High-Value targets (HVTs).

Kahit nagpahayag na si Senate President Franklin Drilon na maipapasa ang BBL Bill sa Senado sa kanilang self-imposed deadline bago matapos Hunyo, wala pang kasiguraduhan na talagang papasa ito sa House of Representatives. Marami nang mambabatas ang nanlamig na suportahan ang panukala. Kung titingnan ang 16 na senador na pumirma sa final report ng Senate tri-committee inquiry, maaaring dumaan sa butas ng karayom ang BBL Bill sa deliberasyon sa Senado. Dito masusubok kung talagang buo pa rin ang suporta ng miyembro ng Kongreso sa pangulo.

Sa pagbulusok ng kumpiyansa ng sambayanan sa Pangulo, may umaalingawngaw na panawagan —mag-resign siya, i-impeach siya ng Kongreso o magdaos ng coup d’etat. Kung hindi niya nagawang aminin na siya ay nagkasala sa Mamasapano operations, huwag na nating asahang gagawin niya ang una. Dahil majority party ang Liberal Party sa Mababang Kapulungan ng Kongreso, malabo ring umusad nang mabilis ang isang impeachment case. Ipinahayag rin ni AFP Chief of Staff General Catapang na malayong magkaroon ng pag-aaklas sa kanilang hanay dahil lamang sa Mamasapano incident.

Hindi maaaring mawala ang command responsibility sa usaping ito lalo na at may nagbuwis ng buhay. Idiniin ng Senate report na kailangang magpakita ng tunay na karakter ang presidente at umamin sa mga mali nitong naging desisyon.

Hangga’t hindi nabibigyan ng hustisya ang pagpatay sa SAF 44, mananatili itong hadlang sa pagpasa sa Basic Bangsamoro Law Bill na pinaghirapan sa loob ng dalawang dekada. Malinaw na ang proseso ng kapayapaan ay dapat sabayan ng paghahanap sa hustisya para sa mga nasawi. Higit sa lahat, ang Pangulo ang pinakamataas na lider ng bansa. Siya rin ang dapat unang magpakita ng pagpapakumbaba.

Ano ngayon ang paraan upang mapanagot ang pangulo sa kaniyang pagkakamali? Ang pinakalehitimong paraan ay ang pagsingil sa kaniya sa darating na 2016 national elections. Inaasahan na sa paglapit ng halalan, magpupulasan mula sa Liberal Party ang mga pulitikong miyembro nito na ayaw mabahiran ang pangalan dahil sa pagiging kapartido ng pangulo. Hindi rin imposible na kasuhan ang pangulo sa pagtatapos ng kaniyang termino. Sa pagdaan ng panahon nagkaroon ng kultura ng “retaliatory politics” sa mga lider na nahatulan ng korupsyon. Ito ang kailangang paghandaan ng pangulo sa mga susunod na taon.